Utrudnienia w eksploatacji osadników wtórnych.
W układach z osadem czynnym w oczyszczalniach ścieków oddzielnie osadu czynnego jest ostatnim etapem przed oddaniem ścieków klarownych o ograniczonym przepisami stężeniu zanieczyszczeń do odbiornika. Etap ten realizowany jest w osadnikach wtórnych (z wyjątkiem reaktorów SBR) znajdujących się po reaktorach biologicznych a ich eksploatacja jest znacznie bardziej skomplikowana niż eksploatacja osadników wstępnych za sprawą obecności wytworzonego osadu czynnego w postaci kłaczkowatej zawiesiny. Generalnie osadniki spełniają dwie podstawowe funkcje: klarowanie oczyszczonych ścieków i zagęszczanie osadu recyrkulowanego w tym nadmiernego. Stosowane osadniki wtórne to zbiorniki prostokątne lub najczęściej okrągłe tzw. radialne wykonane z betonu o średnicy 3-60 m, choć zazwyczaj występują w przedziale 10-40 m. Dopływ mieszaniny ścieków i osadu czynnego ma miejsce w środkowej części zbiornika lub rzadziej na jego obwodzie natomiast odpływ z osadnika odbywa się przez przelewy pilaste umiejscowione najczęściej na obwodzie osadnika. Usuwanie osadu z dna osadnika przeprowadzane jest zwykle za pomocą mechanicznych zgarniaczy, które zgarniają osad w kierunku leja osadowego.
Proces sedymentacji w osadniku wtórnym jest o wiele trudniejszy niż w osadniku wstępnym o czym już tu wspomniałem ponieważ wytworzone zawiesiny osadu czynnego są lekkie i bardzo skoncentrowane w porównaniu z ziarnistą surową zawiesiną w osadniku wstępnym. Mimo, że osad wtórny trudniej opada, efektywność osadnika wtórnego jest nieporównywalnie lepsza za sprawą kłaczkowania osadu i łączenie się ich w większe i cięższe kłaczki zdolne do szybszej sedymantacji a także dzięki obecności pewnej warstwy zawieszonego osadu który jakby filtruje odpływające ścieki wyłapując drobne cząstki zawiesiny.
Przyczyny i rozwiązania problemów eksploatacyjnych w osadnikach wtórnych
Sygnały często sugerujące nieprawidłową pracę komór osadu czynnego ale też mogące świadczyć o niepoprawnej pracy samego osadnika wtórnego to np. spuchnięty osad, flotujące chmury osadu, rozproszony osad, mętny odpływ.
Puchnięcie osadu
To zjawisko może mieć bardzo wiele przyczyn i może być powiązane z wieloma problemami takimi jak rozdrobniony osad na powierzchni osadnika, wysoki indeks osadu, obecność bakterii nitkowatych. Problem ten najczęściej oznacza wadliwą pracę bioreaktora. Częściowo tego typu problemy opisywałem w artykule Piana w oczyszczalni.
Wynoszenie zawiesin
Wynoszone chmury rozdrobnionego osadu w osadniku wtórnym (widoczne raczej tylko w niektórych miejscach) mimo tego ściek nadosadowy może być klarowny a osad w teście sedymantacyjnym szybko opada. Przyczyn takiego stanu może być kilka m.in. może to być spowodowane przyczepianiem się pęcherzyków powietrza lub innego gazu do kłaczków wynosząc je na powierzchnię, może mieć to związek z wtórną denitryfikacją (obecność azotanów i warunki anoksyczne) lub przeciążeniem hydraulicznym albo masą zawiesin. Inny powód to także prądy związane różnicą temperatur co często obserwuję w okresach przejściowych. Przeciwdziałanie wyżej wymienionym problemom nie jest proste ale zawsze należy zacząć od przeglądu i kontroli działania zainstalowanych urządzeń, pomp, zgarniaczy, wydajności i drożności przewodów osadu recyrkulowanego i nadmiernego, dalej ustawienia stopnia odprowadzenia osadu, warstwa osadu powinna mieścić się w granicach od 30 do 100 cm, ewentualnie wypoziomowania przelewów itp.
Flotujące duże skupiska osadu
Sporo wynoszonych skupisk osadu w wielkości kilku centymetrów oraz widoczne pęcherzyki gazu obserwowane na powierzchni osadnika. W takim przypadku prawdopodobnie zachodzi denitryfikacja w osadniku i/lub zagniwanie szczególnie jeśli w teście sedymentacyjnym osad sedymentuje bardzo dobrze ale po około 2 godzinach część osadu flotuje.
Rozwiązaniem problemu może być zwiększenie stopnia odprowadzenia osadu recyrkulowanego tak by warstwa osadu utrzymywana w osadniku wtórnym nie przekraczała 30-100 cm, ewentualnie zmniejszenie ilości pracujących osadników w celu skrócenia czasu przetrzymania mieszaniny ścieków z osadem.
Rozproszone drobne kłaczki osadu
W całym osadniku widać rozproszone kłaczki i przy tym raczej drobne wysepki osadu zostają wynoszone i przelewają się przez przelewy. W teście sedymentacyjnym osad ogólnie dobrze sedymentuje ale widoczne są drobne zawiesiny w klarownej cieczy nadosadowej. Problem przypuszczalnie wynika z niepoprawnej eksploatacji komór napowietrzania która prowadzi do osłabienia mikrobiologii a przeciwdziałaniem może być m.in. wzrost stopnia odprowadzania osadu nadmiernego o 5-10% dziennie plus dodawanie biopreparatu wspomagającego osad czynny i jego kłaczkowanie takiego jak Ekobak Microlife DCB 002.
Odpływ jest mętny
Ścieki oczyszczone zawierają sporo zawiesin, są mętne. W teście sedymantacyjnym osad słabo osiada. Tu również przyczyn należy szukać w pracy samych bioreaktorów.
Osadniki wtórne wraz z reaktorami biologicznymi stanowią wspólny system biologicznego usuwania zanieczyszczeń w ściekach a ich eksploatacja wymaga ciągłej obserwacji i testowania w celu optymalizacji procesu w różnych warunkach. Niedostateczne monitorowanie procesu może doprowadzić do wyżej wymienionych problemów jednak mnóstwo zależy od czynników zewnętrznych na które często nie mamy lub mamy ograniczony wpływ takich jak skład i ilość ścieków surowych czy warunki atmosferyczne.